جنگ روسیه و اوکراین، زنجیره های تامین تجارت جهانی را دوباره در معرض آزمایش قرار داده است. در حالی که اعمالِ قرنطینه هایِ جدید در بنادر و شهر های بزرگِ چین نشان می دهد که همچنان پیامدهایِ ناشی از همه گیری کرونا به پایان نرسیده، حمله نظامی روسیه به اوکراین، بار دیگر تجارت و زنجیره های تامین تجارت جهانی را در معرض آزمایش جدیدی قرار داده است.
عدم تعادل عرضه و تقاضا، ناکارآمدی زنجیره های تامین و تحریم ها به طور مداوم به تجارت جهانی ضربه میزند. از سوی دیگر، بازرسی های شدید گمرکی در مرزهای بین کشورها، تغییر مسیرهای ایجاد شده برای رساندن ایمن کالاها به مقاصد آنها و همچنین کمبود رانندگان و کارگران، جابجایی کالاها را به تاخیر می اندازد و ظرفیت های حمل و نقل را نیز کاهش می دهد.
طبق گزارش اتاق بین المللی کشتیرانیف حدود 15 درصد از کل دریانورداننِ فعال در حوزه کشتیرانی بین المللی اهلِ روسیه و اوکراین هستند و بسته شدن حریم هوایی آن کشورها، سفر و جابجایی را برای این دسته از دریانوردان دشوار کرده است. بسیاری از رانندگان کامیون شاغل در اروپا اوکراینی هستند و احتمالا کمبود 400 هزار راننده کامیون در سراسر اتحادیه اروپا احساس خواهد شد.

اگر چه سهم روسیه و اوکراین از تجارت جهانی بیش از 2 درصد نیست، اما هر دو کشور از صادرکنندگان مهم کالا هستند. روسیه و اوکراین علاوه بر صادرات انرژی، محصولات کشاورزی مانند گندم، جو، ذرت، روغن آفتابگردان و مقادیر زیادی کالا مانند کود شیمیائی، پالادیوم، پلاتین و نیکل و غیره صادر می کنند. برای مثال اتحادیه اروپا 30 درصد نیکل، 81 درصد سنگ معدن و کنسانتره نیکل، 49 درصد از محصولات نیمه و تمام آهنی یا فولادی و بیش از 20 درصد مس و پلاتین مورد نیاز خود را از روسیه وارد می کند. حتی اگر مبالغ معاملات همیشه بالا نباشد، وابستگی های واضحی در زمینه های مختلف وجود دارد، به طوری که کشورهای کم درآمد به موادغذایی و کودشیمیای صادراتی روسیه و اوکراین وابسته هستند.
آنچه مصرف کنندگان و تولییدکنندگان را دچار مشکلات بیشتری می کند، افزایش هزینه های حامل های انرژی است. بالا رفتن قیمت سوخت به طور قابل توجهی هزینه های حمل و نقل را افزایش می دهد و باعث رشد قیمت کالا ها در طول سال خواهد شد. همه حلقه های زنجیره تامین را تحت تاثیر قرار می دهد.
این مشکلات، تاخیر و ازدحام زیادی را در طول زنجیره های تامین به وجود آورده، به همین دلیل اگر درگیری روسیه و اوکراین هر چه زودتر خاتمه پیدا نکند، مسیرهای حمل و نقل دریایی، ریلی و هوایی باید به طور کلی و مجددا سازماندهی شوند.
اکنون فرستندگان کالا نمی توانند از راه آهن اروپا – آسیا (کریدور شمالی – ترانس سیبریا ریل وی) که از خاک روسیه می گذرد، استفاده کنند. در نتیجه تحویل مواد اولیه حیاتی و محصولات نهایی به تولیدکنندگان و مصرف کنندگان اروپایی که قبلا از این مسیر انجام می شد، به تعویق می افتاد. از سوی دیگر، به نظر می رسد مشکلاتی که برای زنجیره های تامین تجارت جهانی، به دلیل جنگ روسیه و اوکراین ایجاد شده. بر خلاف معضلاتی که در دوران همه گیری کرونا شکل گرفتند، احتمالا عمر بیشتری خواهند داشت و بعید است به زودی به حالت عادی بازگردند.

در نتیجه این چالش ها، برخی دالان های لجستیکی برای همیشه تغییر مسیر خواهند داد و امکان دارد. برخی ممالک، کالاهای وارداتی از روسیه را با محصولات سایر کشورها جایگزین کنند. البته هنوز به سختی می توان پیامدهای بلند مدت این تحولات اخیر را تعیین کرد. اما با اطمینان می توان گفت. که تجارت جهانی در سال جاری بیش از حد انتظار تضعیف می شود.
اگر چه تحریم های بین المللی وضع شده علیه روس ها و ممنوعیت های داوطلبانه اعمال شده، در برخی از کشورها برای تجارت با روسیه و همچنین تلاش برای کاهش واردات نفت و گاز از آن کشور، همگی به تجارت جهانی در سال جاری ضربه خواهند زد. اما اقتصاد ایالات متحده و آسیا( به استثنای چین) ارتباط اقتصادی محدودی با روسیه دارند. که نوید بخش تداوم تجارت در آن مناطق است، هر چند پیامدهای غیرمستقیم درگیری روسیه و اوکراین، و کاهش تقاضا در اروپا می تواند تا حدی بر روند تجارت آنان نیز تاثیر بگذارد.